ขูลู นางอั้ว
ขูลู นางอั้ว เป็นวรรณกรรมพื้นบ้านของภาคอีสาน แต่เรื่องเล่าก็จะแตกต่างกันไปไม่เหมือนกัน และเชื่อกันว่าในความรักที่แสนรันทดนั้นได้กลายมาเป็นชื่อของดอกกล้วยไม้หายากนั่นเอง
ประวัติขูลู นางอั้ว
เรื่องเล่าอยู่ว่าท้าวขูลู เป็นบุตรชายของเมืองนครกาสี และนางอั้ว เป็นบุตรตรีของเมืองกายนคร และกษัตริย์ของสองเมืองนี้เป็นเพื่อนรักกันมาก และได้ตกลงกันว่าเมื่อมีบุตรชายเหมือนกันก็จะให้เป็นเพื่อนรักกัน และถ้าฝ่ายใดมีบุตรเป็นชาย อีกฝั่งมีบุตรเป็นหญิงก็จะให้แต่งงานกัน และได้เกิดการตั้งครรภ์พร้อมกันขึ้นมาอีกด้วย ระหว่างที่ท้องอ่อนๆอยู่นั้นพระมารดาของนางอั้วก็ได้มาเยี่ยม พระมารดาของขูลู และเด็จไปยังสวนส้มโอด้วยกัน ทาวฝ่ายพระมารดาของนางอั้วเห็นส้มโอเข้าจึงเกดอยากจะกินมาก และได้ขอส้มโอจากพระมารดาของขูลู แต่นางไม่ให้เพราะส้มโอนั้นยังไม่สุก และสร้างความเจ็บใจ
และผูกใจเจ็บตั้งแต่นั้นเป็นต้นมและทั้งสองก็คลอดลูกออกมาในปีเดียวกัน และเมื่อท้าวขูลูมีอายุได้ 15 ปี ก็ได้มาเยี่ยมพระบิดาของนางอั้ว ทั้งสองได้เจอกันครั้งแรกก็เกิดความรัก ชอบพอกัน และเมื่อท้าวขูลูได้กลับไปยังบ้านเมืองของตนแล้วก็อดทนต่อความคิดถึงนางอั้วไม่ไหว จึงได้ให้พระบิดา และพระมารดาไปขอนางอั้วให้ตน
และเมื่อทางท้าวขูลู ได้ส่งแม่สื่อไปสู้ขอนั้นกับได้รับการปฎิเสธกลับมา สร้างความเสียใจให้กลับท้าวขูลูมาก ขุนลาง เป็นกษัตริย์แห่งเมืองขอมภูเขาก่ำ เป็นชนเผ่าที่ยังไม่เจริญนัก และได้ยินกิติศัพท์ความงามของนางอั้วว่างดงามยิ่งนักจึงอยากได้ไปเป็นมเหสีเช่นกัน และขุนลางนี้ได้มีมนต์สะกด และได้ส่งของกำนัลมาให้ทางฝ่ายพระมารดาของนางอั้ว และได้ใช้มนต์สะกดใส่มาในของกำนัลนั้นมาด้วย ทำให้พระมารดาของนางอั้วรักใคร่ในตัวของขุนลางเป็นอย่างมากและอยากได้เป็นลูกเขย
แต่นางอั้วไม่ยอมรับในตัวขุนลางแต่ทางพระมารดาตกปากรับคำขุนลางไปแล้ว เมื่อเรื่องรู้ไปถึงท้าวขูลู ก็ได้ให้พระบิดาทวงสัญญาที่ได้ให้ไว้เกิดขึ้นแต่ก็ถูกปฎิเสธมาเช่นเดิมและ บอกว่าการเลิกสัญญายกเลิกไปตั้งแต่นางขอผลส้มโอแล้วไม่ได้ตั้งแต่ครั้งนั้นแล้ว และพระมารดาก็ได้ให้มีการจัดงานอภิเษกขึ้นอย่างรวดเณ้ว ได้สร้างความเสียใจให้แก่นางอั้ว และได้ให้คนไปบอกท้าวขูลู ให้มาพบตนที่อุทยานที่เคยเจอกัน และทั้งสองก็ได้เสียกันก่อนวันงานอภิเษกเพียงหนึ่งวัน
พระมารดาทราบข่าวว่าทั้งสองแอบพบกันจึงมาพาตัวนางอั้วกลับ และนางอั้วได้ตัดสินใจผูกคดตายในวันรุ่งขึ้น และเรื่องนี้รู้ไปถึงขูลูได้เกิดความเสียใจอย่างมากและได้ใช้พระขรรค์แทงคอตัวเองตายตามกัน ฝ่ายทางขุนลางเมื่อทราบข่าวว่านางอั้วตายแล้วจึงโดดลงจากหลังช้างที่นั่งมาทำพิธีแต่งงาน เมื่อเท้าเหยียบลงพื้นก็ถูกธรณีสูบร่างของขุนลางลงนรกไปทันที